Folik Asit Nedir?

Folik Asit Nedir?

Folik asit ve folat suda çözünebilen bir tür vitamindir. B9 vitaminlerindendir fakat değişik bir formdadır. Latince yaprak anlamına gelen folium kelimesinden türetilmiştir. Folat özellikle yapraklı besinlerde (ıspanak, brokoli, marul gibi) doğal olarak bulunurken, folik asit sentetik olarak üretilir ve un , makarna , ekmek , kahvaltılık gevrekler gibi gıda ürünlerine katkı maddesi olarak eklenebilir. Folat veya folik asit insan vücudunda sentezlenemediği için dışarıdan alınması gerekir. Yapısal olarak farklı formda olsalar da folik asit ve folat aynı eksikliklerin giderilmesinde vücutta aynı işlevi görür.

Yapılan araştırmalar dünyanın bir çok yerinde farklı topluluklarda folik asit eksikliğinin oldukça yaygın olduğunu göstermektedir. Bu nedenle Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere, birçok gelişmiş ülkede gıdalara takviye olarak folik asit eklenmesi yasal olarak zorunludur.

Folik Asit Ne İşe Yarar?

Folik asitin günümüzde en çok işe yaradığı konulardan biri, doğum öncesi anomalilerin atlatılmasında kullanılmasıdır. Bunun sebebi ise folik asidin sinir sistemi gelişimde önemli bir rol almasıdır.

Ayrıca vücuttaki hücrelerin yenilenmesinde ve yeni hücrelerin oluşmasında folik asit etkilidir. Kemik iliğinde beyaz ve kırmızı kan hücrelinin yapımında, DNA ve RNA yapımında, karbonhidratların hücreler için gerekli olan enerjiye dönüştürülmesinde folik asidin işlevi vardır. Ayrıca kansere sebep olabilecek gen farklılaşmasını engellemede etkisi vardır.

Folik asidin damar sertliğini önleyerek kalp krizi, felç gibi durumları engellediği bilinmektedir.

Folik asit yan etkileri bakımından araştırıldığında, şimdiye kadar bilinen bir yan etkisine rastlanmamıştır. Ancak vücutta yüksek miktarda bulunan folik asidin B12 vitamini eksikliğini gizleyebileceği düşünülmektedir.

İnsan vücudu aşağıdakiler başta olmak üzere çok çeşitli önemli işlevler için folik asite ihtiyaç duyar;

• DNA’nın sentezi, onarımı
• Hücre bölünmesi
• Kırmızı kan hücrelerinin gelişimi

Folik asit hücre içinde genetik materyalin üretilmesi için gereklidir. Bu nedenle hamilelik, bebeklik ve ergenlik gibi gelişimin hızlı olduğu dönemlerde yeterli miktarda alınması sağlıklı beden gelişimi için kritik öneme sahiptir.

Folik Asit Eksikliği

Yukarıda söz edilen birçok hayati süreçteki etkinliğinden dolayı folik asit eksikliğinde anemi, kalp rahatsızlıkları, depresyon, bağışıklık sisteminin zayıflaması, kanser riski gibi olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilir. Annenin hamilelik sürecinde yeterli folik asit veya folat almaması durumunda, bebeklerde doğum kusurları riski mevcuttur. Folik asit eksikliği birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir.

• Gıda yoluyla yeterince alınmaması
• Sindirim sisteminde folik asit emilimini etkileyen kusurlar
• Folik asit emilimini sınırlandıran ilaçlar
• Alkol tüketimi
• Gebelik

Folik Asitin Faydaları

Folik asit takviyelerinin en yaygın kullanımları ve faydaları şunlardır;

• Doğum kusurlarının ve gebelik komplikasyonlarının önlenmesi; özellikle spina bifida ve anensefali gibi kusurlar, folik asit eksikliğiyle doğrudan ilişkilidir. Folik asit takviyeleri olası doğum kusurlarını önlemek için hamilelik döneminde reçete edilir.
• Depresyonun Önlenmesi; Yapılan araştırmada depresyon gözlenen kişilerde kanlarındaki folat seviyelerinin daha düşük olduğu gözlenmiştir.[1]
• Kalp Rahatsızlıklarının Önlenmesi; folik asit takviyesi olası kalp rahatsızlıklarının önlenmesine ve yüksek tansiyonu düşürmeye yardımcı olur. Kan akışını düzenleyerek kardiyovasküler fonksiyonu iyileştirir.
• Diyabet, böbrek hastalıkları gibi riskleri azaltmakta etkilidir.

Hamilelik Döneminde Folik Asit Kullanımı

Folik Asit büyüme ve gelişmede önemli rol oynar, hücre bölünmesi ve doku gelişimi için gereklidir. Bu nedenle hem hamilelik öncesinde hem de hamilelik sırasında kandaki yeterli folik asit miktarının sağlanması gerekir.

Doğum kusurlarına karşı koruyucu etkisinin ötesinde, hamilelik sırasında folik asit takviyesi, çocuklarda sinir ve beyin fonksiyonlarını iyileştirebilir ve aynı zamanda otizme karşı koruma sağlayabilir. Folik asit ayrıca anne sağlığı için de önemlidir ve folik asit takviyesinin preeklampsi yani Gebelik Zehirlenmesi de dahil olmak üzere gebelikle ilgili komplikasyon riskini azalttığı gözlemlenmiştir. Folatın anne ve fetüs sağlığı için önemi ve birçok kadının ihtiyaçlarını yalnızca beslenme yoluyla karşılamasının zorluğu göz önüne alındığında, hamile kalmayı planlayan veya hamile kalabilecek kadınların, hamilelikten 1 ay önce başlayarak, gebeliğin 12. haftasına kadar günde belirli bir miktar (400-800 mcg) folik asit ile takviye yapması önerilir. Hamilelikten önce folik asit takviyesi ve miktarı konusunda mutlaka bir sağlık kurumundan yardım alınmalıdır.

Folik asiti takviyesi tablet şeklindeyse yemekten önce veya sonra su ile birlikte alabilirsiniz. Sıvı olarak folik asit alıyorsanız, doğru dozu ölçmenize yardımcı olmak için ölçekli bir plastik kap veya kaşıkla gerekli dozu ayarlayabilirsiniz. Gerekli miktarı aldığınızdan emin olmak için ölçeksiz yemek kaşıklarını kullanmayın.

Günlük almanız gereken folik asiti unuttuğunuz durumda, bir veya iki gün için genellikle ciddi bir problem ortaya çıkmaz. Hatırladığınız anda folik asiti alabilirsiniz. Ancak kaçırılan doz için iki doz üst üste almayın.

Yan Etkiler 

Folik asit çoğu insan için yan etki oluşturmaz veya sadece basit etkiler gözlenir. Ancak mide bulantısı, iştahsızlık gibi etkilerin olduğunu düşünüyorsanız doktorumuza danışabilirsiniz.

Çok nadir durumlarda da olsa folik asit alerjiye yol açabilir.

Kaynaklar: Formation of folates by microorganisms: towards the biotechnological production of this vitamin, José Luis Revuelta, Cristina Serrano-Amatriain, Rodrigo Ledesma-Amaro, Alberto Jiménez

[1] The association of folate and depression: A meta-analysis, Ansley Bender , Kelsey E Hagan , Neal Kingston

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28759846/

https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/11914/folik-asit-nedir-ne-ise-yarar-dogal-folik-asit-kaynaklari